Η Επανάσταση των Νεότουρκων. Ο αντίκτυπος στις εφημερίδες Εμπρός και Εστία.

Abstract

Το Νεοτουρκικό κίνημα του Ιουλίου 1908 έχει κατά καιρούς απασχολήσει πολλούς ιστορικούς, γεγονός που αποδεικνύεται από το πλήθος των επιστημονικών μελετών που αφορούν σε αυτό. Ωστόσο, ο αντίκτυπος μέσα από τις ελληνικές εφημερίδες δεν έχει καλυφθεί επαρκώς. Η έρευνά μου έρχεται να συμβάλει στην κάλυψη αυτού του κενού μελετώντας/αποδελτιώνοντας το περιεχόμενο των σχετικών άρθρων των εφημερίδων Εμπρός και Εστία. Με το έργο «Νεότουρκοι και Μακεδονία (1908-1912)», ο Κωνσταντίνος Α. Βακαλόπουλος έχει προσπαθήσει να καλύψει το βιβλιογραφικό κενό σχετικά με τη μετάβαση από το Μακεδονικό Αγώνα στους Βαλκανικούς πολέμους, αναλύοντας τη Νεοτουρκική περίοδο της Μακεδονίας. Στον πρόλογο του συγγράμματος του, αναφέρει πως έχει αντλήσει πληροφορίες σχετικά με τον αντίκτυπο του κινήματος, μεταξύ άλλων, από το αρχειακό υλικό της εφημερίδας «Αλήθεια» της Θεσσαλονίκης. Ενώ παρακάτω, χωρίς συγκεκριμένες αναφορές, κάνει λόγο για το σφάλμα μίας μεγάλης μερίδας του Τύπου. Αναφέρει πως οι ελληνικές εφημερίδες έσπευσαν να πανηγυρίσουν, παρασυρόμενες από τον ενθουσιασμό και τις παλινωδίες που ακολούθησαν μετά το ξέσπασμα του κινήματος του Ιουλίου, από τους Έλληνες, σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία, με επίκεντρο την πολυεθνική Μακεδονία,μη αντιλαμβανόμενες τη μεταβολή της κατάστασης στη Μακεδονία, υπέρ των Τούρκων. Στο έργο «Το νεοτουρκικό κίνημα και οι επιπτώσεις του στον Ελληνισμό του Πόντου 1908-1914», ο Ευριπίδης Γεωργανόπουλος επιχειρεί να αναδείξει τις συνέπειες του κινήματος σε ορισμένη μερίδα του Ελληνισμού, στους Έλληνες του Πόντου και εξηγεί πως η είδηση για επιβολή Συντάγματος αντιμετωπίστηκε ως πανάκεια, από τους λαούς της Αυτοκρατορίας, προκαλώντας τόση ευφορία, που μέχρι και οι αντάρτες άφησαν τις θέσεις τους, άλλοι για να κατέβουν στη ελεύθερη Ελλάδα και άλλοι στις πόλεις. Οι χριστιανικοί λαοί μιλούσαν για βαλκανική ομοσπονδία και έπαψαν να προστατεύονται. Στην Αθήνα, διοργανώθηκε πανηγυρικό συλλαλητήριο με ψήφισμα υπέρ του Νεοτουρκικού κινήματος. Ο Ελληνοθωμανικός Τύπος βρέθηκε αντιμέτωπος με τις απόψεις του Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄, που θέλησε να επισημάνει τον κίνδυνο, αναγκάζοντας τον να υποχωρήσει, για να μη ξεσπάσει εμφύλια διαμάχη. Αυτές είναι οι μόνες αναφορές, που έχω εντοπίσει, οι οποίες αφορούν στον ελληνικό Τύπο. Οι υπόλοιποι μελετητές, των οποίων τα έργα συμβάλλουν στη συγγραφή της εργασίας μου επικεντρώνονται στις σχέσεις των Νεότουρκων με τις χριστιανικές κοινότητες και στη στάση της ελληνικής κοινοτικής διοίκησης. Ο Δημήτρης Κιτσίκης, στη «Συγκριτική Ιστορία Ελλάδος και Τουρκίας στον 20ο αιώνα, κάνει λόγο για την ενθουσιώδη στάση διακεκριμένων πολιτικών, όπως ο Δημήτριος Ράλλης και την εναντίωση αξιωματικών και διπλωματών, σε αυτή. Αποτυπώνει την άποψη ότι οι Έλληνες πίστεψαν στη δημιουργία μιας ισότιμης και αδελφικής Ελληνοτουρκικής Αυτοκρατορίας, που θα υπότασσε τους Σλάβους. Ο Νεοκλής Σαρρής, στο δίτομο έργο του «Οθωμανική Πραγματικότητα», αναλύει, μεταξύ άλλων, τη σχέση των Νεότουρκων με τους χριστιανούς της Αυτοκρατορίας και αφιερώνει το δεύτερο μέρος του έργου του στην ελληνική γραφειοκρατία και τις εκκλησιαστικές οργανώσεις, μετά το κίνημα του 1908. Η Ανθούλα Φιλιππίδου, στη διατριβή της «Το κίνημα των Νεοτούρκων και οι επιπτώσεις του στις ελληνικές κοινότητες της οθωμανικής αυτοκρατορίας (1908-1922)», μελετά τις καταστροφικές συνέπειες του κίνημα του 1908 στην Οσμανική Αυτοκρατορία και τις χριστιανικές κοινότητες αυτής, οι οποίες έπρεπε να αντισταθούν στην «επιχείρηση» εκτουρκισμού τους από τους Νεότουρκους. Τέλος, ο Γεώργιος Μέλλιος, στην όχι και τόσο σχετική διατριβή του με τίτλο «Οι Νεότουρκοι και οι όψεις της επίδρασης τους στο Αλβανικό εθνικό κίνημα», επικεντρώνει την προσοχή του στην επίδραση του Νεοτουρκικού κινήματος στους Αλβανούς εντός κι εκτός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στο ξέσπασα του δικού τους κινήματος, που επηρέασε, μεταξύ άλλων και τους χριστιανούς.