Ηθική και δεοντολογία στη δημόσια διοίκηση: Η περίπτωση των περιφερειακών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας.
ENGLISH ABSTRACT Ethics in public administration is an area of intense research interest at the international level due to the more complex environment in which the public sector has to operate in recent years and its importance for good governance, the provision of optimal service to citizens and the quality of services. For this reason, international and supranational organisations have put the issue on their agenda, providing national governments with guidance, instructions and technical support for its implementation. In Greece, the Code of Ethics and Professional Conduct for Public Sector Employees, issued in 2022, is the first comprehensive attempt to depict the framework in a single document, bringing together principles and rules of "hard" and "soft" law. This paper examines how ethics are applied in the regional primary and secondary education services in Central Macedonia, which present significant particularities. From the multitude of dimensions of ethics, for which theoretical reflection is developed, four were selected for study: the relationship of ethics to a) contemporary theories of public administration and good governance, b) leadership, c) education and d) motivation. Due to the lack of relevant specialised literature, the data were drawn from primary research and, in particular, from personal "in-depth" interviews with heads of organisational units of the regional primary and secondary education services of Central Macedonia. Based on the qualitative research findings, the ethical profile of the specific services is drawn and the factors that determine it are outlined. According to the results, ethics seem to be applied to a significant extent, although their content is ambiguous, some of their aspects are unknown, and they are subject to interpretations and prioritisation. However, their implementation is incomplete and does not result from deliberate and planned action. Instead, it is based rather on empirical approaches and on the moral make-up of individuals than on the knowledge of the framework of values and norms. Therefore, it is characterised by variation and fragmentation. The lack of an organised framework becomes particularly evident when dealing with ethical dilemmas. Employee training and incentives are seen as a way of improving the ethical behaviour of individuals and organisations. However, they do not address the problem of incomplete institutionalisation of the ethical framework, which arose from the research.
Thesis
Η ηθική και δεοντολογία στη δημόσια διοίκηση αποτελούν, ειδικά τα τελευταία έτη, πεδίο έντονου ερευνητικού ενδιαφέροντος σε διεθνές επίπεδο, λόγω του όλου και πιο σύνθετου περιβάλλοντος στο οποίο καλείται να λειτουργήσει ο δημόσιος τομέας τα τελευταία χρόνια και λόγω της σημασίας τους για την καλή διακυβέρνηση, τη βέλτιστη εξυπηρέτηση των πολιτών και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Για τον λόγο αυτό, οι διεθνείς και υπερεθνικοί οργανισμοί έχουν εντάξει το θέμα στην ατζέντα τους, παρέχοντας στις κυβερνήσεις των κρατών κατευθύνσεις, οδηγίες και τεχνική υποστήριξη για την εφαρμογή του. Στην Ελλάδα, το 2022, εκδόθηκε ο Κώδικας Ηθικής και Επαγγελματικής Συμπεριφοράς Υπαλλήλων του Δημοσίου Τομέα, που αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια αποτύπωσης του πλαισίου σε ένα ενιαίο κείμενο, το οποίο συγκεντρώνει αρχές και κανόνες «σκληρού» και «ήπιου» δικαίου. Η παρούσα εργασία εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η ηθική και δεοντολογία εφαρμόζονται στις περιφερειακές υπηρεσίες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Κεντρικής Μακεδονίας, οι οποίες παρουσιάζουν σημαντικές ιδιαιτερότητες. Από το πλήθος των διαστάσεων της ηθικής και δεοντολογίας, για τις οποίες αναπτύσσεται θεωρητικός προβληματισμός, επιλέχθηκαν για μελέτη τέσσερεις, που εξετάζουν τη σχέση της ηθικής και δεοντολογίας α) με τις σύγχρονες θεωρίες για τη δημόσια διοίκηση και την καλή διακυβέρνηση, β) με την ηγεσία, γ) με την εκπαίδευση και δ) με τα κίνητρα. Λόγω έλλειψης σχετικής εξειδικευμένης βιβλιογραφίας, τα δεδομένα αντλήθηκαν από πρωτογενή έρευνα και ειδικότερα από προσωπικές «εις βάθος» συνεντεύξεις με προϊσταμένους οργανικών μονάδων των περιφερειακών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας. Με βάση τα ευρήματα της ποιοτικής έρευνας, αποτυπώνεται το ηθικό προφίλ των συγκεκριμένων υπηρεσιών και σκιαγραφούνται οι παράγοντες που το προσδιορίζουν. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η ηθική και η δεοντολογία φαίνεται να εφαρμόζονται σε σημαντικό βαθμό, παρόλο που το περιεχόμενό τους είναι ασαφές, μερικές πτυχές τους είναι άγνωστες και υπόκεινται σε υποκειμενικές ερμηνείες και ιεράρχηση. Ωστόσο, η εφαρμογή τους είναι ατελής και δεν αποτελεί προϊόν σχεδιασμένης δράσης. Βασίζεται λιγότερο στη γνώση του πλαισίου αξιών και κανόνων και περισσότερο σε εμπειρικές προσεγγίσεις και στην ηθική συγκρότηση των υπαλλήλων και προϊσταμένων, γι’ αυτό και παρουσιάζει διαφοροποιήσεις και αποσπασματικότητα. Η έλλειψη οργανωμένου πλαισίου γίνεται ιδιαίτερα εμφανής στην αντιμετώπιση των ηθικών διλημμάτων. Η εκπαίδευση-επιμόρφωση των υπαλλήλων και τα κίνητρα θεωρούνται ότι μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση της ηθικής συμπεριφοράς των ατόμων και των οργανισμών. Ωστόσο, δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της ελλιπούς θεσμοποίησης του πλαισίου της ηθικής και δεοντολογίας που αναδείχθηκε από την έρευνα.