Η Ιδέα του Γενικού Συμφέροντος και η Εύνομη Συνταγματική Πολιτεία – Κοινωνικές Προεκτάσεις στο Σήμερα

Abstract

Το ‘Κοινωνικό Συμβόλαιο’ αποτελεί το γνωστότερο φιλοσοφικό κείμενο του Ζαν Ζακ Ρουσσώ, το οποίο επρόκειτο να επηρεάσει συθέμελα την πνευματική και την πολιτική κίνηση του 18ου αιώνα. Δημοσιεύοντας το 1762 το έργο ‘Κοινωνικό Συμβόλαιο’ ή ‘Αρχές πολιτικού δικαίου’ ο Ρουσσώ, παρουσιάζοντας τη θεωρία του για το κράτος και αναζητώντας το θεμέλιο της πολιτικής κοινωνίας, επιχειρεί να εκθέσει τους όρους μιας σταθερής και δίκαιης πολιτείας, θέτοντας την ελευθερία ως προϋπόθεση του δικαίου και το κοινό αγαθό ως δέον να ισχύει ως νόμος. Κεντρική θέση στην πολιτική του θεωρία κατέχει η έννοια της γενικής βούλησης, η οποία κατατείνει στο γενικό συμφέρον (άλλως στο κοινό αγαθό) και επί της οποίας ερείδεται η ιδέα της εύνομης συνταγματικής πολιτείας. Η γενική βούληση, η οποία απορρέει ως συμφωνία του σώματος με κάθε μέλος του και η οποία πηγάζει από όλους και εφαρμόζεται σε όλους, προσεγγίζεται από τον Ρουσσώ αφαιρετικά και αλγεβρικά, υπό την έννοια ότι δεν αποτελεί ένα άθροισμα ιδιαίτερων βουλήσεων, αλλά ‘άθροισμα διαφορών’, μέσα από τις οποίες καθορίζεται το κοινό συμφέρον. Συμφωνα, με τη χαρακτηριστική διατύπωσή του, ‘αν αφαιρέσετε από τις επιμέρους βουλήσεις τα συν και τα πλην που αλληλοεξουδετερώνονται, θα απομένει ως υπόλοιπο η γενική βούληση’ (Rousseau, 1990: 52). Άλλωστε, αυτό που γενικεύει τη βούληση είναι λιγότερο ο αριθμός των ψήφων και περισσότερο το κοινό συμφέρον που τις ενώνει (Rousseau, 1990: 60 - 61). Kαταληκτικά, όπως εύστοχα έχει επισημανθεί το ‘κοινωνικό συμβόλαιο’ δεν έχει άλλο θεμέλιο παρά το γενικό συμφέρον, το οποίο ανάγεται σε κανόνα απαράβατο και στο οποίο κατατείνει η κυρίαρχη, αναπαλλοτρίωτη και αδιαίρετη γενική βούληση, όπως τούτη προσεγγίζεται και ως ακολούθως, ως ένα εκ των συστατικών της ευνομούμενης ρουσσωικής πολιτείας.