Άγιος Γεώργιος ο Γοργός: Η αλληγορική ερμηνεία στην εννοιολογική μετάλλαξη του επιθέτου

Abstract

Ο συγγραφέας αυτού του άρθρου επιχειρεί να ερμηνεύσει την επωνυμία «γοργός» που συνδέεται με τον Άγιο Γεώργιο, αξιοποιώντας δεδομένα από την αρχαιότερη παράδοση σε συνδυασμό με το ιστορικό περιβάλλον μέσα στο οποίο αναβιώνει η λατρεία του Αγίου ως έφιππου Ακρίτα πολεμιστή. Η σχέση του καβαλλάρη ήρωα με το πολεμικό άλογό του προβάλλει τον ηρωισμό των στρατιωτικών αγίων της Ανατολής, και ιδιαίτερα της Καππαδοκίας, σε μια εποχή που αναδεικνύεται γενικότερα η ανδρεία και ο ηρωισμός των παλληκαριών του Ακριτικού κύκλου. Ο συνδυασμός του ακρίτη / στρατιώτη και γεωργού συναντάται στο ίδιο πρόσωπο του Αγίου Γεωργίου που αργότερα εμφανίζεται και στην εικονογραφία ως προστάτης του νερού, αναδεικνύοντας τον τύπο του «δρακοντοκτόνου». Ως έφιππος τρομερός πολεμιστής, ο Άγιος κατατροπώνει τους εχθρούς του Βυζαντίου κατά τους δύο πολέμους που ο Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος διεξάγει κατά των Πατσινακών, θεωρώντας ότι ο Άγιος Γεώργιος στάθηκε αποφασιστικά στο πλευρό του. Έτσι ο Άγιος Γεώργιος, ως «γοργός» πολεμιστής, υιοθετείται ως προστάτης του παλατιού των Μαγγάνων. Με την ιδιότητα του «προστάτη» του αυτοκρατορικού οίκου του Βυζαντίου, ο Άγιος Γεώργιος γίνεται σύμβολο προστάτου «βασιλικού οίκου» και υιοθετείται κατά μίμησιν και από τον σερβικό οίκο των Νεμανιδών, μέλη του οποίου έζησαν στο περιβάλλον της πρωτεύουσας του Βυζαντίου και γνώρισαν ήθη και έθιμα της βυζαντινής αυλής και κοινωνίας. Έτσι ερμηνεύεται η «μετατόπιση» της λατρείας του Αγίου Γεωργίου με την ιδιότητα του πολεμιστή-«γοργού» προστάτη από το Βυζάντιο στη Σερβική επικράτεια του οίκου των Νεμανιδών και εμφανίζεται να επιχωριάζει στα μνημεία της, απολαμβάνοντας τη μεγάλη τιμή του «οικογενειακού αγίου προστάτη» από τους ηγεμόνες της δυναστείας που είχε πολυποίκιλες σχέσεις με το Βυζάντιο.