Η σάρκωση του λόγου ως θεμελιώδης ιεραποστολική αρχή της αρχαίας εκκλησίας

Abstract

Η κραυγή αγωνίας του Μακεδόνος ανδρός που εμφανίστηκε στο όραμα του αποστόλου Παύλου στην Τροία με την παράκληση «διαβάς εις Μακεδονίαν βοήθησον ημίν» υπογραμμίζει όχι μόνο το υπαρξιακό αδιέξοδο του ελληνικού κόσμου αλλά και τη βαθιά επιθυμία του για λύτρωση. Ταυτόχρονα όμως συμβολίζει με πολύ παραστατικό τρόπο και το βαθύτερο αίτημα του γερασμένου και αδύναμου πνευματικά Ελληνισμού να συναντήσει το Χριστιανισμό, για να βοηθηθεί από τη μεταμορφωτική του δύναμη και τη σωστική παρουσία του. Στο αίτημα αυτό του Ελληνισμού ανταποκρινόμενοι οι Απόστολοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας μετέφεραν στον ελληνικό κόσμο το λυτρωτικό μήνυμα του Ευαγγελίου, αναλαμβάνοντας οι ίδιοι το μεγάλο έργο της σαρκώσεως του θείου λόγου στη γλώσσα, στη σκέψη και τη νοοτροπία των Ελλήνων, με το να προσλάβουν ποικίλα και ετερόκλητα μορφολογικά στοιχεία από την πνευματική και πολιτιστική τους παράδοση. Έτσι κατόρθωσαν να καταστήσουν κατανοητό και προσιτό το περιεχόμενο του Ευαγγελίου στον ελληνικό κόσμο της εποχής τους και να βοηθήσουν αποφασιστικά τον Ελληνισμό όχι μόνο να ορθοποδήσει, αποβάλλοντας το συμφυή παγανισμό του, αλλά και να επιβιώσει χάρις στο Χριστιανισμό μέσα στην ιστορία. Εντούτοις ορισμένοι φιλελεύθεροι Προτεστάντες, μη κατανοώντας το βαθύτερο νόημα της σαρκώσεως του ευαγγελικού λόγου με την πρόσληψη μορφολογικών στοιχείων από την ελληνική πνευματική κληρονομιά και την εν γένει πολιτιστική παράδοση, είδαν τη συνάντηση και τη σχέση μεταξύ Ελληνισμού και Χριστιανισμού ως επιζήμια για την ουσία και το περιεχόμενο του Χριστιανισμού. Μάλιστα ο γερμανός ιστορικοδογματικός A. von Harnack μέσα στην προσπάθειά του να εξηγήσει τη γένεση των εκκλησιαστικών δογμάτων υποστήριξε την άποψη ότι η Εκκλησία μέσω των δογμάτων της παραχάραξε ουσιαστικά το αρχέγονο μήνυμα του Ευαγγελίου και με τη βοήθεια της ελληνικής φιλοσοφίας το έκανε ένα καθαρά διανοητικό φαινόμενο, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στον εξελληνισμό του Χριστιανισμού . Έτσι το χριστιανικό δόγμα, όπως ισχυρίζεται, δεν είναι τίποτε άλλο παρά «έργο του ελληνικού πνεύματος πάνω σε ευαγγελικό έδαφος» . Το ελληνικό στοιχείο γι’ αυτόν που ήταν διάχυτο μεταξύ των εξ εθνών Χριστιανών της αποστολικής εποχής, αυξήθηκε από το β΄ αιώνα και εξής, με αποτέλεσμα να εισβάλει διαδοχικά μέχρι το κέντρο και τον πυρήνα του Χριστιανισμού, μεταβάλλοντάς τον από θρησκεία σε ιδεολογία, όπου μπορούσε να βρει τη νομιμοποίησή της η ελληνική πνευματική παράδοση. Με άλλα λόγια το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ήταν κατά τον Harnack η προοδευτική εκκοσμίκευση του Ευαγγελίου . Παρά το γεγονός ότι οι απόψεις αυτές του Harnack είναι ουσιαστικά σήμερα ξεπερασμένες , 䕟ξακολουθούν ωστόσο να δημιουργούν έντονο προβληματισμό σε ορισμένους θεολογικούς κύκλους, με αποτέλεσμα να απασχολούν αρκετά ακόμη τη σύγχρονη θεολογική βιβλιογραφία . Τίθεται λοιπόν και σήμερα καίριο το ερώτημα: οδήγησε πράγματι η συνάντηση του Ελληνισμού με το Χριστιανισμό στον εξελληνισμό του Χριστιανισμού ή αν όχι, ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της συναντήσεως;