Θεολογία και Πνευματικότητα στην ασκητική παράδοση των Πατέρων της Γάζας (Βαρσανουφίου, Ιωάννου και Δωροθέου

Abstract

Η Θεολογία κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, όπως είχαμε τονίσει σε προηγούμενη σχετική εισήγησή μας, δεν αποτελεί αυτόνομη στοχαστική λειτουργία μέσα στην Εκκλησία, αλλά συνδέεται στενά με την εκκλησιαστική πνευματικότητα, δηλ. την πνευματική ζωή και εμπειρία της ίδιας της Εκκλησίας. Είναι μάλιστα τέτοια η σχέση μεταξύ Θεολογίας και Πνευματικότητας μέσα στην ορθόδοξη παράδοση, ώστε να μην μπορούμε να νοήσουμε τη μία ανεξάρτητα από την άλλη. Κι’ αυτό γιατί η ορθόδοξη θεολογία αποτελεί τη θεωρητική έκφραση της ορθόδοξης πνευματικότητας, όπως επίσης και η ορθόδοξη πνευματικότητα αποτελεί την πρακτική βίωση του περιεχομένου της ορθόδοξης θεολογίας . Αυτήν ακριβώς την ενότητα Θεολογίας και Πνευματικότητας, που είναι διάχυτη σ’ ολόκληρη την ορθόδοξη παράδοση, παρουσιάζουν με ιδιαίτερη έμφαση οι ασκητικοί Πατέρες της Γάζας, Βαρσανούφιος, ο αποκαλούμενος και «ο μεγάλος Γέρων», Ιωάννης, ο επονομαζόμενος και «Προφήτης» ή «ο άλλος Γέρων», και Δωρόθεος, θεωρώντας την πνευματική ζωή ως βασική προϋπόθεση της αληθούς θεολογίας. Η χρήση και η ερμηνεία της Αγ. Γραφής, όπως τονίζει ο άγ. Βαρσανούφιος, είναι επικίνδυνη σ伟 αυτόν που δεν διαθέτει θείο φωτισμό και αντίστοιχη πνευματική εμπειρία. Κι’ αυτό γιατί οι λόγοι της Αγ. Γραφής έχουν βαθύ πνευματικό νόημα, το οποίο δεν μπορεί να διακρίνει ο σαρκικός άνθρωπος. Άλλωστε, όπως επισημαίνει, ήδη στην Αγ. Γραφή τονίζεται ότι το γράμμα αποκτείνει. το πνεύμα είναι αυτό που ζωοποιεί (2 Κορ. 3, 6) . Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο «μεγάλος Γέρων», καίτοι χρησιμοποιεί ο ίδιος ευρύτατα την Αγ. Γραφή, και μάλιστα πολλές φορές με αλληγορική και συμβολική σημασία παρά το σαφή και έντονο, όπως θα δούμε, αντιωριγενισμό του , συνιστά, να μη χρησιμοποιούμε τις διηγήσεις της Αγ. Γραφής για την οικοδομή του πλησίον, αν δεν υπάρχουν οι κατάλληλες προς τούτο πνευματικές προϋποθέσεις. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να αρκούμαστε στους λόγους των Πατέρων που ερμηνεύουν και εξηγούν αναλυτικά την Αγ. Γραφή, έτσι ώστε να αποτρέπεται ο κίνδυνος της πλάνης .