Οι μεταρρυθμίσεις του Ιωάννη Καποδίστρια στην παιδεία κατά την περίοδο της διακυβέρνησής του (1828-1831) και ο αντίκτυπος στον Τύπο της εποχής
Thesis
Με την παρούσα διπλωματική εργασία επιχειρείται μια ενδελεχής προσέγγιση των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια κατά την περίοδο της κυβερνητικής του δραστηριότητας στην Ελλάδα και παράλληλα επιχειρείται μια σύνδεση με τον ευρύτερο απόηχο που είχαν αυτές οι πολιτικές κινήσεις στον Τύπο της εποχής. Είναι σαφές ότι το μεταρρυθμιστικό έργο του Ι. Καποδίστρια είναι τεράστιο, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες που βρήκε όταν κατέφτασε στην επαναστατημένη Ελλάδα, καθώς όχι μόνο τα μέσα ήταν πενιχρά αλλά και οι κοινωνικές συνθήκες ήταν εξαιρετικά ιδιόμορφες. Η ίδια η νοοτροπία του πρώην υπουργού του τσάρου της Ρωσίας ερχόταν πολλές φορές σε αντίθεση με τη νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας, γι’ αυτό και ο Ι. Καποδίστριας εκτός από αρκετούς υποστηρικτές είχε αποκτήσει και πολλούς πολιτικούς αντιπάλους. Κάτι όμως που μπορούμε να ισχυριστούμε με ασφάλεια είναι ότι στον τομέα της εκπαίδευσης εκπόνησε ένα πολύ μεγάλο έργο και επένδυσε στη δημιουργία και τον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών θεσμών και στην καλλιέργεια μιας όσο το δυνατόν πιο ποιοτικής εκπαίδευσης. Δεν ήταν, λοιπόν, μόνο η ανέγερση πολλών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αυτό που πέτυχε ο Ι. Καποδίστριας. Η βάση και η σημασία που έδινε στην καταλληλότητα και στην καλλιέργεια των δασκάλων αλλά και η προσπάθειά του να συνδυάσει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα θεσμούς, οι οποίοι προϋπήρχαν στην ελληνική κοινωνία, μη θέλοντας να διαταράξει την ήδη υπάρχουσα κατάσταση, είναι στοιχεία αξιοπρόσεκτα. Η πληθώρα εκπαιδευτικών ιδρυμάτων δημοσίου χαρακτήρα από το Ορφανοτροφείον της Αίγινας μέχρι τοπικά αλληλοδιδακτικά σχολεία σε χωριά και κωμοπόλεις, ακόμα και αν αυτά είχαν ελλείψεις και πολλές φορές συντηρούνταν και από το ιδιωτικό κεφάλαιο, αποτελεί επιτυχία για ένα κράτος νεοσύστατο και για πολλά χρόνια υποδουλωμένο. Το πρόγραμμα σπουδών βασισμένο στην αρχαία ελληνική γραμματεία, τα χριστιανικά ιδεώδη και τις ευρωπαϊκές ιδέες παρείχε μια στοιχειώδη μόρφωση, η οποία ήταν απαραίτητη για τη νεολαία του κράτους αφού μέχρι την έλευση του Κυβερνήτη εξέλειπε πλήρως. Η προσπάθεια, επίσης, του Ι. Καποδίστρια να ορίσει ένα συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο, το οποίο θα απευθυνόταν σε όλη την ελληνική Με την παρούσα διπλωματική εργασία επιχειρείται μια ενδελεχής προσέγγιση των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια κατά την περίοδο της κυβερνητικής του δραστηριότητας στην Ελλάδα και παράλληλα επιχειρείται μια σύνδεση με τον ευρύτερο απόηχο που είχαν αυτές οι πολιτικές κινήσεις στον Τύπο της εποχής. Είναι σαφές ότι το μεταρρυθμιστικό έργο του Ι. Καποδίστρια είναι τεράστιο, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες που βρήκε όταν κατέφτασε στην επαναστατημένη Ελλάδα, καθώς όχι μόνο τα μέσα ήταν πενιχρά αλλά και οι κοινωνικές συνθήκες ήταν εξαιρετικά ιδιόμορφες. Η ίδια η νοοτροπία του πρώην υπουργού του τσάρου της Ρωσίας ερχόταν πολλές φορές σε αντίθεση με τη νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας, γι’ αυτό και ο Ι. Καποδίστριας εκτός από αρκετούς υποστηρικτές είχε αποκτήσει και πολλούς πολιτικούς αντιπάλους. Κάτι όμως που μπορούμε να ισχυριστούμε με ασφάλεια είναι ότι στον τομέα της εκπαίδευσης εκπόνησε ένα πολύ μεγάλο έργο και επένδυσε στη δημιουργία και τον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών θεσμών και στην καλλιέργεια μιας όσο το δυνατόν πιο ποιοτικής εκπαίδευσης. Δεν ήταν, λοιπόν, μόνο η ανέγερση πολλών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αυτό που πέτυχε ο Ι. Καποδίστριας. Η βάση και η σημασία που έδινε στην καταλληλότητα και στην καλλιέργεια των δασκάλων αλλά και η προσπάθειά του να συνδυάσει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα θεσμούς, οι οποίοι προϋπήρχαν στην ελληνική κοινωνία, μη θέλοντας να διαταράξει την ήδη υπάρχουσα κατάσταση, είναι στοιχεία αξιοπρόσεκτα. Η πληθώρα εκπαιδευτικών ιδρυμάτων δημοσίου χαρακτήρα από το Ορφανοτροφείον της Αίγινας μέχρι τοπικά αλληλοδιδακτικά σχολεία σε χωριά και κωμοπόλεις, ακόμα και αν αυτά είχαν ελλείψεις και πολλές φορές συντηρούνταν και από το ιδιωτικό κεφάλαιο, αποτελεί επιτυχία για ένα κράτος νεοσύστατο και για πολλά χρόνια υποδουλωμένο. Το πρόγραμμα σπουδών βασισμένο στην αρχαία ελληνική γραμματεία, τα χριστιανικά ιδεώδη και τις ευρωπαϊκές ιδέες παρείχε μια στοιχειώδη μόρφωση, η οποία ήταν απαραίτητη για τη νεολαία του κράτους αφού μέχρι την έλευση του Κυβερνήτη εξέλειπε πλήρως. Η προσπάθεια, επίσης, του Ι. Καποδίστρια να ορίσει ένα συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο, το οποίο θα απευθυνόταν σε όλη την ελληνική επικράτεια είναι ένα εξίσου σημαντικό στοιχείο. Το ιδιαίτερο βάρος που δόθηκε στον τρόπο λειτουργίας των σχολείων, στα βραβεία που δίνονταν στους άριστους μαθητές και γενικότερα στην πορεία των μεγάλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων φαίνεται από το γεγονός ότι ο ίδιος ο Ι. Καποδίστριας επισκεπτόταν και επιτηρούσε τα ιδρύματα αυτά και δεν ήταν λίγες οι φορές όπου ο ίδιος παρενέβαινε και στο εκπαιδευτικό έργο. Ο Κυβερνήτης, λοιπόν, συναισθανόμενος την τεράστια αξία της εκπαίδευσης, κάτι που πολλές φορές τον οδηγούσε να επιδεικνύει έναν υπερβάλλοντα ζήλο, επέβαλε στα αλληλοδιδακτικά σχολεία της χώρας αυστηρά προγράμματα ακόμη και την περίοδο των διακοπών, των αργιών και των εορτών. Ενδεχομένως για κάποιους να είναι ένα αρνητικό στοιχείο, για εκείνον όμως σήμαινε πολλά, καθώς κάθε λεπτό της εκπαιδευτικής διαδικασίας ήταν σημαντικό. Επιπροσθέτως, ιδιαίτερα σημαντική είναι η εκπαιδευτική δραστηριότητα στην περιοχή της Αχαΐας και συγκεκριμένα στην πόλη της Πάτρας, καθώς έχουμε την ανέγερση του πρώτου αλληλοδιδακτικού σχολείου αρρένων, το οποίο αποτελεί και το πρώτο επίσημο δημόσιο σχολείο της Πάτρας. Ο Κυβερνήτης είχε φροντίσει να τοποθετήσει στις θέσεις των θεσμικών οργάνων δικούς του ανθρώπους, αλλά και ανθρώπους της αντιπολίτευσης. Όμως, δεν ήταν σπάνιο το φαινόμενο που ο τοπικός χαρακτήρας κάποιων περιοχών ξεπερνούσε το εκπαιδευτικό θεσμικό πλαίσιο που είχε θέσει. Έτσι, μέσα σε αυτό το κλίμα της ανάπτυξης, αλλά και των διαφωνιών, πολλές ήταν και οι φωνές που στηλίτευαν και αντιτάχθηκαν στο έργο του αλλά και στον τρόπο διακυβέρνησής του. Αυτές οι φωνές εκφράζονταν μέσω κάποιων εφημερίδων, οι οποίες παρά την λογοκρισία που είχαν δεχθεί, συνέχιζαν να κυκλοφορούν και να διασπείρουν αντικαποδιστριακές ιδεολογίες. Δεν είναι υπερβολικό, τέλος, να ισχυριστούμε ότι το αρνητικό κλίμα που καλλιεργήθηκε γύρω από το πρόσωπο του Ι. Καποδίστρια οδήγησε και στη δολοφονία του τον Σεπτέμβριο του 1831.