Η εκστρατεία στην Ουκρανία μέσα από τα στρατιωτικά αρχεία και τον Ελληνικό Τύπο

Abstract

Όταν έληξε ο Α΄ Π.Π, οι Ευρωπαίοι ένιωσαν την απειλή εξάπλωσης του Μπολσεβικισμού και ανατροπής των γεωπολιτικών και οικονομικών τους συμφερόντων στη Ρωσία. Ιδιαιτέρως οι Γάλλοι επεδίωκαν την αποπληρωμή των υπέρογκων δανείων, με τα οποία είχαν πιστώσει την τσαρική κυβέρνηση και τώρα αρνούνταν να αποπληρώσουν οι Μπολσεβίκοι. Πρωτοστάτησαν λοιπόν σε εκστρατεία εναντίον των Μπολσεβίκων, στην περιοχή της Ουκρανίας, χρησιμοποιώντας ανεπαρκείς και απρόθυμες να πολεμήσουν στρατιωτικές δυνάμεις, κυρίως αποικιακές. Έτσι ζήτησαν από την Ελληνική Κυβέρνηση τη συνδρομή του αξιόμαχου Ελληνικού Στρατού. Ο Βενιζέλος ανταποκρίθηκε θετικά άμεσα, ώστε να αποκτήσει περισσότερα διαπραγματευτικά ερείσματα για τις εδαφικές διεκδικήσεις της Ελλάδας στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, προκαλώντας ποικίλα σχόλια στον εγχώριο Τύπο. Άλλες εφημερίδες υποστήριζαν το εγχείρημα για λόγους εθνικούς αλλά και ανταποδοτικούς προς τη Ρωσία, ενώ υπήρχαν και άρθρα που χαρακτήριζαν την εκστρατεία τυχοδιωκτική και στίγμα για τη χώρα μας. Πάντως ικανό μέρος των δημοσιευμάτων προβληματιζόταν για τα ανταλλάγματα που θα καρπωνόταν η Ελλάδα από τη συμμετοχή της, η οποία έγινε δια του Α΄ Σώματος Στρατού. Τα ελληνικά στρατιωτικά τμήματα έφθασαν στην Ουκρανία ατάκτως, τα περισσότερα δίχως τα μεταγωγικά και τα πυροβόλα τους και με αλλαγή της σύνθεσής τους. Ανέλαβαν τη φύλαξη και την επιβολή τάξης στην Οδησσό, αλλά και το κύριο βάρος του αγώνα, παρότι διασπείρονταν απροσχεδίαστα και καλούνταν να αντιμετωπίσουν τις υπέρτερες και φανατισμένες δυνάμεις των Μπολσεβίκων σε πρωτόγνωρη μορφή πολέμου και σε μάχες χαμένες εκ των προτέρων, όπως έγινε στη Χερσώνα και στη Μπερεζόφκα. Σαφώς η αποτυχία των επιχειρήσεων οφειλόταν στην εν πολλοίς διεφθαρμένη Γαλλική Στρατιωτική Διοίκηση, που λάμβανε εσφαλμένες αποφάσεις, κατόπιν ελλιπούς πληροφόρησης και συμπεριφερόταν υποτιμητικά στα ελληνικά τμήματα. Έτσι η εκστρατεία έφθασε στο τέλος της, όταν η Οδησσός κατελήφθη από τους Μπολσεβίκους και ενώ οι Σύμμαχοι, διαβλέποντας το αδιέξοδο της πολιτικής τους, αποφάσισαν να αναθεωρήσουν τη στάση τους, αφού βέβαια και οι Μπολσεβίκοι προέβησαν σε ανάλογες υποσχέσεις. Το τίμημα της αποχώρησης του Ελληνικού Στρατού από την Ουκρανία πλήρωσαν πολλοί ομογενείς, οι οποίοι, προς αποφυγήν σφαγής, κατέφυγαν στην Ελλάδα, προβληματίζοντας την Κυβέρνηση, που προσπάθησε να τους αποκαταστήσει σε δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συγκυρίες. Αυτοί όμως που άφησαν έντονο το αποτύπωμά τους στην αποτυχημένη εκστρατεία ήταν οι Έλληνες αξιωματικοί και στρατιώτες, που υπέμειναν το κρύο, τις ασθένειες και την κούραση, μαχόμενοι με άφταστο ηρωισμό εναντίον των εχθρών και υφιστάμενοι αρκετές απώλειες. Μεταξύ των πρώτων συγκαταλέγονταν πρόσωπα, που μετέπειτα πρωταγωνίστησαν στα πολιτικά δρώμενα της Ελλάδας, ενώ οι δεύτεροι υπάκουσαν στο πρόσταγμα της πατρίδας παρά την περί του αντιθέτου προπαγάνδα.