Οι απεργίες των καπνεργατών της Καβάλας κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου

Abstract

Ο καπνός αποτέλεσε το βασικό στοιχείο που μετέτρεψε την πόλη της Καβάλας από μία οθωμανική επαρχιακή πόλη σε ένα από τα σημαντικότερα εξαγωγικά κέντρα της Βαλκανικής Χερσονήσου. Η ενασχόληση με τον καπνό δημιούργησε το υπόβαθρο για την ανάπτυξη της πόλης οικονομικά, καθώς η καπνική δραστηριότητα αποτελούσε σχεδόν αποκλειστικό τομέα απασχόλησης για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, στα στάδια της παραγωγής, της επεξεργασίας και εμπορίας του καπνού. Ξένες εμπορικές εταιρείες ασχολήθηκαν με το μονοπώλιο του καπνού, στήνοντας τις επιχειρήσεις τους στην πόλη. Επιπλέον, η καπνεργασία αποτέλεσε γενεσιουργό δύναμη για την ανάπτυξη του καπνεργατικού κινήματος λόγω των αντιξοοτήτων στις συνθήκες εργασίας και της εκμετάλλευσης του εργατικού δυναμικού.Οι πρώτοι εργατικοί αγώνες έλαβαν την μορφή απεργιών κατά της εργασιακής εκμετάλλευσης με στόχο την καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας και του ημερομισθίου. Η έλευση των προσφύγων μετά την Μικρασιατική Καταστροφή διπλασίασε τον πληθυσμό της πόλης και οι άνθρωποι αυτοί αποκαταστάθηκαν μέσα από την ενασχόληση με τον καπνό, διπλασιάζοντας τον αριθμό των εργατών. Οι πρόσφυγες έδωσαν ώθηση στην ζύμωση των καπνεργατών με τις σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές ιδέες, γεγονός που δημιούργησε ένα ισχυρό εργατικό κίνημα με μαχητική παρουσία καθόλη την διάρκεια του Μεσοπολέμου. Ο τρόπος διεξαγωγής της καπνεργασίας αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη της πολιτικής συνείδησης των καπνεργατών.Στην δεκαετία του 1920 οι απεργιακοί αγώνες κορυφώθηκαν ως αντίδραση των καπνεργατών κατά της κερδοσκοπίας των επιχειρήσεων γύρω από το ζήτημα της εξαγωγής ανεπεξέργαστων καπνών, γεγονός που θα οδηγούσε τους εργάτες σε μαζική ανεργία και θα κλόνιζε την σχέση τους με τον συντεχνιακό συνδικαλισμό. Το ΚΚΕ ανέλαβε εξαρχής ηγετικό ρόλο στην καθοδήγηση και χειραφέτηση των εργατών, προσεταιρίζοντας το καπνεργατικό ζήτημα, ως επίκεντρο της εσωτερικής πολιτικής του κόμματος. Η μαχητικότητα των απεργιών της περιόδου εκφράστηκε μέσα από τις συμπλοκές με τις αρχές που συχνά κατέληγαν σε αιματηρά γεγονότα. Το γεγονός αυτό επέτρεψε στην κυβέρνηση Βενιζέλου να λάβει μια σειρά μέτρων καταστολής με την ψήφιση του Νόμου του Ιδιωνύμου, στοχεύοντας το ΚΚΕ αλλά και τα σωματεία των καπνεργατών που δρούσαν κάτω από την καθοδήγηση του, οδηγώντας τον συνδικαλισμό σε αποδυνάμωση. Παράλληλα, η οικονομική κρίση του 1929 είχε ως αντίκτυπο την μείωση της ζήτησης των ελληνικών καπνών, την επιβολή κρατικών μονοπωλίων και την δημιουργία καρτέλ , γεγονός που έπληξε τα εργατικά κεκτημένα, αφού σημειώθηκαν μαζικές απολύσεις και η εργοδοσία προέβη στην αντικατάσταση των αντρών από γυναίκες καθώς η εργασία τους αμείβονταν φθηνότερα. Το καπνεργατικό ζήτημα απέκτησε νέα μορφή κάτω από τις νέες συνθήκες που δημιούργησε η κρίση. Εν κατακλείδι, μετά τις πανελλαδικές απεργίες του 1936 το ισχυρό καπνεργατικό κίνημα θα σβήσει κατά την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας όπου οι συνδικαλιστικές ελευθερίες καταπατήθηκαν με την δημιουργία ελεγχόμενων από το κράτος σωματείων.