Η ανάδειξη του Κυπριακού ζητήματος πριν τη διεθνοποίηση του, 1950-1954
English Abstract_:_ The decision of the Greek-Cypriots to assert their intention of political union with Greece, as solemnly recorded in the ethnarchic referendum of January 1950, acted as a catalyst for developments in the political and diplomatic field. In particular, the Cypriot leadership, with the decisive role of Archbishop Makarios, embarked on a diplomatic marathon in order to achieve the gradual internationalization of the issue. As a result, it exerted intense and systematic pressure on the Greek political system to play a leading role in this effort. In the context of this paper, an attempt was made to record the reaction of the Greek side to the above pressure, as well as to search for the background that explains the chosen reaction. In parallel, this paper explores the deliberate effort to improve Greek-Turkish relations during the Cold War was explored, as well as the justification of this choice in relation to the developments in the issue of Cyprus. In addition, it studies idelves into the approach of the press regarding the strategy of the Greek political system towards the Cyprus issue was studied in conjunction with the main components and aspirations of Greek foreign policy, as well as the political investment on the strengthening of Greek-Turkish relations. All the above elements have been studied and explored through a combination of primary and secondary sources. Initially, at the level of primary sources, the archives of two important political personalities of the Greek political arena of the period 1950-1954 were examined and in parallel, important newspapers, representing the entire political spectrum, were studied, in an attempt to highlight differentiation in political stances on the relevant events, stemming from underlying political nuances. In this light, it appeared that the press was rather critical of the caution exhibited by the Greek side towards the Cypriot claims, which it supported almost entirely. Simultaneously, though, most of the press welcomed the effort to improve Greek-Turkish relations, with the exception of the newspaper “Avgi”, which placed it in the realm of the confrontation between the NATO coalition and the Eastern coalition. At the level of secondary sources, the Greek and foreign literature that has recorded the events of the period, as well as online sources dealing with the developments around the Cyprus issue during the post referendum period, were studied. The present study clearly revealed the reluctance of the Greek side to play a leading role in the internationalization of the Cyprus issue on the basis of avoiding the deterioration of Greek British relations, as well as Greece’s integration into the Western alliance and its consequent objectives. Along the same lines, it became clear that an attempt was made to build long lasting relationship of trust with Turkey, with the basic aim of building a stable alliance, which would constitute an embankment against the potential danger from the North.
Η απόφαση των Ελλήνων της Κύπρου να διατρανώσουν την πρόθεσή τους για την ένωση με την Ελλάδα, όπως καταγράφηκε πανηγυρικά στο εθναρχικό δημοψήφισμα του Ιανουαρίου του 1950, λειτούργησε ως καταλύτης εξελίξεων στο πολιτικό, αλλά και το διπλωματικό πεδίο. Ειδικότερα, η κυπριακή ηγεσία με τον καθοριστικό ρόλο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου επεδόθη σε έναν διπλωματικό μαραθώνιο προκειμένου να επιτύχει τη σταδιακή διεθνοποίηση του ζητήματος. Ως εκ τούτου, άσκησε έντονες και συστηματικές πιέσεις στο ελληνικό πολιτικό σύστημα προκειμένου να πρωταγωνιστήσει σε αυτήν την προσπάθεια. Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας επιχειρήθηκε η καταγραφή της αντίδρασης της ελληνικής πλευράς στην ανωτέρω πίεση, αλλά και η αναζήτηση του αιτιακού υποβάθρου που ερμηνεύει την επιλεχθείσα αντίδραση. Παραλλήλως, διερευνήθηκε η συνειδητή προσπάθεια βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και η αιτιολόγηση αυτής της επιλογής σε συνάρτηση με τις εξελίξεις επί του κυπριακού ζητήματος. Επιπροσθέτως, μελετήθηκε η προσέγγιση του τύπου αναφορικά με τη στρατηγική της ελληνικής πολιτικής τάξης έναντι του κυπριακού προβλήματος σε συνδυασμό με τις βασικές συνιστώσες και επιδιώξεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, αλλά και αναφορικά με την επένδυση στην ενδυνάμωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Τα ανωτέρω μελετήθηκαν και διερευνήθηκαν με συνδυασμό πρωτογενών και δευτερογενών πηγών. Αρχικά, στο επίπεδο των πρωτογενών πηγών εξετάστηκαν τα αρχεία δύο σημαντικών πολιτικών προσωπικοτήτων του ελληνικού πολιτικού χώρου της περιόδου 1950-1954 και παραλλήλως μελετήθηκαν σημαντικές εφημερίδες που αντιπροσωπεύουν όλο το πολιτικό φάσμα, σε μία προσπάθεια να αναδειχθούν οι δυνητικές διαφορετικές τοποθετήσεις επί των γεγονότων αναλόγως της διαφορετικής πολιτικής απόχρωσης. Υπό το πρίσμα αυτό, φάνηκε ότι ο τύπος αντιμετώπισε μάλλον επικριτικά την επιφυλακτικότητα της ελληνικής πλευράς έναντι των κυπριακών αξιώσεων, τις οποίες υποστήριξε σχεδόν ολοκληρωτικά, ταυτοχρόνως, όμως, στην πλειονότητά του επικρότησε την προσπάθεια βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων με την εξαίρεση της Αυγής που την ενέταξε στο πεδίο της αντιπαράθεσης του νατοϊκού συνασπισμού έναντι του ανατολικού. Στο επίπεδο των δευτερογενών πηγών μελετήθηκαν η ελληνική και ξένη βιβλιογραφία που έχει καταγράψει τα γεγονότα της εποχής, αλλά και διαδικτυακές πηγές που ασχολούνται με τις εξελίξεις γύρω από το κυπριακό ζήτημα την περίοδο μετά το δημοψήφισμα. Από την 9 παρούσα μελέτη προέκυψε με σαφήνεια η απροθυμία της ελληνικής πλευράς να πρωταγωνιστήσει στην επιχείρηση διεθνοποίησης του κυπριακού ζητήματος στη βάση της αποφυγής της επιδείνωσης των ελληνοβρετανικών σχέσεων, αλλά και της ένταξής μας στον δυτικό συμμαχικό άξονα και τις συνακόλουθες στοχεύσεις του. Στο ίδιο μοτίβο, κατέστη σαφές ότι επιχειρήθηκε η οικοδόμηση μίας σταθερής σχέσης εμπιστοσύνης με την Τουρκία, με βασικό γνώμονα τη δόμηση ενός σταθερού συμμαχικού διδύμου, αναχώματος στον δυνητικό εκ του Βορρά κίνδυνο.