Η συμφωνία του Ελσίνκι και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις 1996-2004
ENGLISH ABSTRACT: Greece and the Republic of Cyprus long before their creation as independent states are facing significant differences with Turkey. Their interaction shaped Greek-Turkish relations, unpredictable relations that have faced strong tests. The establishment of the EEC, the predecessor of the EU to ensure peace and security in Europe, and Greece's accession to it in 1981 added an additional factor to Greek-Turkish relations which, under the right circumstances, could act as a mediator for the resolving the disputes between Greece and Turkey. Greece, despite its initial stance of blocking any prospect of Turkey joining the EU by using the veto, concluded that the European context would be the most favorable environment for the recovery of Greek-Turkish relations. On the other hand, Turkey wanted the interaction between the two countries to remain strictly on a bilateral level. A series of incidents such as the Imia crisis, the 1997 Luxembourg summit, the Madrid declaration, the S-300 crisis, the Ocalan case, the Kosovo crisis and the 1999 earthquakes created disturbances in Greek-Turkish relations and subsequently brought the re-approach. They finally led to the Helsinki European Summit in December 1999, a turning point in Greek-Turkish relations that changed the course of their history. The Helsinki agreement put Turkey on the path to European integration by setting clear conditions that it was willing to meet, offered Cyprus the opportunity to enter the EU before its political problem was resolved, and gave the two countries the possibility to resolve their differences bilaterally until 2004. If this did not happen, their disputes would be referred to the International Court of Justice in The Hague. Helsinki managed to include Cyprus in the great enlargement of 2004. However, it failed to do the same for Turkey nor to bring about tangible results on burning issues such as the Aegean and the Cyprus issue. Nevertheless, the Helsinki agreement is a great success of Greek diplomacy and its study can offer useful lessons for the future of Greek-Turkish relations.
Η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία πολύ πριν την δημιουργία τους ως ανεξάρτητα κράτη αντιμετωπίζουν σημαντικές διαφορές με την Τουρκία. Η αλληλεπίδρασή τους διαμόρφωσε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, σχέσεις απρόβλεπτες που έχουν έρθει αντιμέτωπες με ισχυρές δοκιμασίες. Η ίδρυση της ΕΟΚ, προκάτοχο της ΕΕ με σκοπό την διασφάλιση της ειρήνης και της ασφάλειας στην Ευρώπη, και η ένταξη της Ελλάδας σε αυτήν το 1981 πρόσθεσαν έναν επιπλέον παράγοντα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ο οποίος υπό τις κατάλληλες συνθήκες θα μπορούσε να αποτελέσει τον διαμεσολαβητή για την επίλυση των διαφορών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η Ελλάδα, παρά την αρχική της στάση να εμποδίζει οποιαδήποτε προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ κάνοντας την χρήση του βέτο, κατέληξε ότι το ευρωπαϊκό πλαίσιο θα ήταν το ευνοϊκότερο περιβάλλον για την εξυγίανση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Από την άλλη, η Τουρκία επιδίωκε η αλληλεπίδραση των δύο χωρών να παραμείνει αυστηρά σε διμερές επίπεδο. Μία σειρά από περιστατικών όπως η κρίση των Ιμίων, η σύνοδος του Λουξεμβούργου 1997, η διακήρυξη της Μαδρίτης, η κρίση των S-300, η υπόθεση Οτσαλάν, η κρίση του Κοσόβου και οι σεισμοί του 1999 δημιούργησαν αναταραχές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στην συνέχεια έφεραν την επαναπροσέγγιση. Τελικά οδήγησαν στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο του Ελσίνκι τον Δεκέμβριο του 1999, σημείο σταθμό στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που άλλαξε τον ρου της ιστορίας τους. Η συμφωνία του Ελσίνκι έφερε την Τουρκία στο μονοπάτι της ευρωπαϊκής της ολοκλήρωσης θέτοντας της σαφής όρους που κλίνονταν να εκπληρώσει, προσέφερε στην Κύπρο την ευκαιρία να εισέλθει στην ΕΕ πριν να λυθεί το πολιτικό της πρόβλημα και έδωσε το περιθώριο στις δύο χώρες να επιλύσουν τις διαφορές τους σε διμερές επίπεδο μέχρι το 2004. Αν δεν συνέβαινε αυτό, οι διαφορές τους θα παραπέμπονταν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Το Ελσίνκι κατόρθωσε να συμπεριλάβει την Κύπρο στην μεγάλη διεύρυνση του 2004. Ωστόσο, δεν κατάφερε να κάνει το ίδιο για την Τουρκία ούτε και να επιφέρει απτά αποτελέσματα σε φλέγοντα ζητήματα όπως αυτό του Αιγαίου και το κυπριακό. Παρόλα αυτά, η συμφωνία του Ελσίνκι αποτελεί μεγάλη επιτυχία της ελληνικής διπλωματίας και η μελέτη της έχει να προσφέρει χρήσιμα μαθήματα για το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων.