Η καταγωγή της δυοφυσιτικής φόρμουλας του Όρου της Χαλκηδόνας

Abstract

Η δυοφυσιτική φόρμουλα του Όρου της Χαλκηδόνας («ἕνα καί τόν αὐτόν Χριστόν… ἐν δύο φύσεσιν… γνωριζόμενον») που αποτελεί, ως γνωστό, την πιο κρίσιμη και αποφασιστική διατύπωσή του, υπήρξε αμέσως μετά την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο σημείο αντιλεγόμενο μεταξύ των Ορθοδόξων υποστηρικτών της και των Αντιχαλκηδονίων αντιπάλων της. Το γεγονός αυτό δεν είναι ανεξήγητο, γιατί η φόρμουλα αυτή όχι μόνο φαίνεται εκ πρώτης όψεως να μην έχει καμιά σχέση με τον Κύριλλο Αλεξανδρείας, τον οποίο οι Αντιχαλκηδόνιοι θεωρούσαν ως μοναδική και αδιαμφισβήτητη αυθεντία για την επίλυση του χριστολογικού προβλήματος, αλλά φαίνεται και να μοιάζει εντυπωσιακά με ορισμένες δυοφυσιτικές εκφράσεις που είχε χρησιμοποιήσει ο Νεστόριος. Ωστόσο, όπως θα δούμε κατά την ανάπτυξη του θέματός μας, η άμεση πηγή της δυοφυσιτικής αυτής φόρμουλας δεν είναι νεστοριανική ή νεστοριανίζουσα, αλλά, όπως απέδειξε πλέον πειστικά η σύγχρονη έρευνα, είναι απολύτως ορθόδοξη, και μάλιστα με εμφανέστατο κυρίλλειο χαρακτήρα: είναι η Ομολογία που διατύπωσε στην Ενδημούσα Σύνοδο του 448 ο Βασίλειος Σελευκείας, ο οποίος παράγει τη φόρμουλα αυτή από την επιστολή του Κυρίλλου στον Ιωάννη Αντιοχείας . Με άλλα λόγια η φόρμουλα αυτή, πριν χρησιμοποιηθεί από το Βασίλειο Σελευκείας και από τους Πατέρες της Χαλκηδόνας με την ορθόδοξη, και μάλιστα κυρίλλεια σημασία της, είχε κατανοηθεί και χρησιμοποιηθεί από τον ίδιο το Νεστόριο με διαιρετική χριστολογική σημασία. Ας έλθουμε όμως να δούμε αναλυτικότερα ποια είναι η έννοια, με την οποία χρησιμοποίησε τη φόρμουλα αυτή ο Νεστόριος, και ποια η έννοια, με την οποία την κατανόησαν και τη χρησιμοποίησαν τόσο ο Βασίλειος Σελευκείας στην εν λόγω Ομολογία του όσο και οι Πατέρες της Χαλκηδόνας στον Όρο που συνέταξαν.