Οι ειδικότερες νομικές ρυθμίσεις περί των θεσμικών οργάνων: πολιτική υφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο)
Thesis
«...Πάντων δ’ αλογώτατον πεπόνθασιν όσοι κάλλιον μεν επιτήδευμα νομίζουσιν είναι και θεοφιλέστερον την δικαιοσύνην της αδικίας, χείρον δ’ οίονται βιώσεσθαι τους ταύτη χρωμένους των την πονηρίαν προηρημένων»1. Ο όρος ανθρώπινα δικαιώματα, του οποίου γίνεται εκτεταμένη χρήση διεθνώς, αφήνει να εννοηθεί ότι αυτά είναι κατά κάποιον τρόπο έμφυτη ιδιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και απόρροια ενός «φυσικού δικαιώματος». Είναι γεγονός ότι, τόσο μέσα από τα διεθνή κείμενα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα αντίστοιχα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα, όσο και, κυρίως, από τη διαμόρφωση ενός είδους παγκόσμιας κοινής γνώμης, ως συνέπεια της τεχνολογικής και κοινωνικής εξέλιξης, προκύπτουν κάποιες δεσμεύσεις της κρατικής εξουσίας. Η τελευταία είναι μακροπρόθεσμα υποχρεωμένη από τα πράγματα, με δεδομένη και ολοένα εντεινόμενη αλληλεξάρτηση των εθνικών και περιφερειακών οικονομιών, να λάβει υπόψη της, ως ένα τουλάχιστον σημείο, τις διεθνείς πιέσεις για σεβασμό στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων2. Γενικότερα παρατηρείται ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα «αποτελούν το τρέχον διεθνές νόμισμα στα ηθικά διλήμματα, τα κοινωνικά αιτήματα και τις πολιτικές συζητήσεις»3. Το οικοδόμημα της ΕΕ κτίστηκε πάνω στις διαχρονικές αξίες των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των λαών των κρατών μελών της και σε μία προσπάθεια για ειρηνική συμβίωση των λαών, οικονομική ευημερία, δημοκρατία και ελευθερία κινήσεως4. Με την έναρξη της ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβόνας, την 1η Δεκεμβρίου του 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε νομική προσωπικότητα καιανέλαβε τις αρμοδιότητες που είχε προηγουμένως η Ευρωπαϊκή Κοινότητα 5. Έτσι, το κοινοτικό δίκαιο καθίσταται «δίκαιο της Ένωσης», περιλαμβάνοντας όλες τις εκδοθείσες στο παρελθόν διατάξεις δυνάμει της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση όπως αυτή είχε προ της Συνθήκης της Λισσαβόνας6. Η Συνθήκη της Λισσαβόνας επιβεβαιώνει τρεις αρχές δημοκρατικής διακυβέρνησης στην Ευρώπη: • Δημοκρατική ισότητα. Τα ευρωπαϊκά όργανα πρέπει να αντιμετωπίζουν ισότιμα όλους τους πολίτες. • Συμμετοχική δημοκρατία: δημιουργούνται νέες μορφές διαδραστικής επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών και των οργάνων, όπως η πρωτοβουλία των πολιτών. Η Συνθήκη της Λισσαβόνας διασαφηνίζει επιπλέον τις σχέσεις μεταξύ των χωρών μελών και της ΕΕ. • Ενισχυμένες εξουσίες για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η διεύρυνση των εξουσιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έγινε σταδιακά, στο πλαίσιο των διαδοχικών συνθηκών, με κορύφωση τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, η οποία επιβεβαιώνει την εξέλιξη αυτή, ενισχύοντας τις εξουσίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όσον αφορά τη νομοθεσία, τον προϋπολογισμό και τις διεθνείς συμφωνίες. Στον νομοθετικό τομέα, η διαδικασία συναπόφασης επεκτείνεται σε πολλούς νέους τομείς με αποτέλεσμα το Κοινοβούλιο να αποκτά ουσιαστική νομοθετική εξουσία σε ισότιμη βάση με το Συμβούλιο σε ορισμένους τομείς, στους οποίους μέχρι σήμερα δεν συμμετείχε ή είχε απλά συμβουλευτικό ρόλο, όπως π.χ. η νόμιμη μετανάστευση, η δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις, η αστυνομική συνεργασία αλλά και διατάξεις που αφορούν στην κοινή εμπορική πολιτική και τηνκοινή αγροτική πολιτική (ΚΑΠ) 7. Με τον τρόπο αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρεμβαίνει στην κατάρτιση του συνόλου σχεδόν των νομοθετικών πράξεων8. Τις ειδικότερες αυτές νομοθετικές ρυθμίσεις περί των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα αναλύσουμε στη συγκεκριμένη εκπόνηση.